خب درآخرین قسمت مبحث اصلاح حسابها به اصلاح حساب دارایی های ثابت می پردازیم.برای تحقق این امر می بایست ابتدا توضیحات مختصری در خصوص داراییهای ثابت بدیم . (قابل ذکر است به زودی نسبت به ارائه مبحث کامل داراییهای ثابت اقدام خواهیم کرد)

دارایی های ثابت به دارایی هایی گفته می شود که به طور نسبی دارای عمر طولانی هستند ودرجزیان عادی عملیات موسسات مورد استفاده قرار می گیرند.این دارایی ها صرفا به منظور استفاده  موسسات تهیه شده  وبه منظور سرمایه گذاری وفروش مجدد تحصیل نشده است. دارایی های ثابت را به اساس مختلفی مثل دارایی های غیرجاری ، دارایی های سرمایه ای وماشین آلات وتجهیزات نیز می نامند.

دارایی های ثابت به 2 دسته کلی تقسیم می شوند:

الف ) دارایی های ثابت مشهود : دارایی موجودیت فیزیکی وملموس بوده وقابل رویت هستند مثل زمین ، ساختمان و...

ب ) دارایی های ثابت نامشهود: دارایی موجودیت ملموس نبوده وقابل مشاهده ورویت نیستند مثل سرقفلی حق الامتیاز و...

دارایی های ثابت مشهود به 2 دسته استهلاک پذیر واستهلاک ناپذیر تقسیم بندی میشوند.تنها دارایی ثابت مشهود استهلاک  ناپذیر زمین است.البته مشروط به اینکه به عنوان دارایی نقصان پذیر مورد توجه قرار نگیرد ( مثلا زمینی که مورد استفاده به عنوان معدن قرار می گیرد).

دارایی های ثابت نامشهود به دو دسته کلی استهلاک پذیر مثل حق التالیف وحق الاختراع واستهلاک ناپذیر مثل علائم تجاری وسرقفلی می باشد.

استهلاک دارایی های ثابت

کاهش تدریجی ارزش دارایی های ثابت در طی سالهای عمر مفید که براثر عواملی چون کهنه شدن ،فرسوده شدن ، ،از مد افتادن ومنسوخ شدن ایجاد میشود این کاهش تدریجی عمدتا استهلاک نامیده می شود.درپایان دوره مالی براساس روشهایی که خواهیم گفت این هزینه محاسبه می شود (هزینه استهلاک دارایی ثابت)ودرحسابهای هردوره مالی منعکس می شود.نحوه ثبت آن نیز به این صورت است که حساب هزینه استهلاک رابدهکار نموده وحساب استهلاک انباشته را که حساب کاهنده دارایی های ثابت می باشد بستانکار می کنند :

                                         هزینه استهلاک دارایی ثابت    ****

                                                          استهلاک انباشته دارایی ثابت  ****

                                        شرح: ثبت محاسبه استهلاک فلان دارایی ثابت .

حساب هزینه استهلاک داراییهای ثابت ، درپایان دوره مالی به همراه سایر هزینه های به حساب سود/ زیان منتقل می شود،ولی حساب استهلاک انباشته ،جزو حسابهای دائم است وبه سال بعدی انتقال می یابد ودر ترازنامه درقسمت دارایی ها و به عنوان یک حساب کاهنده از همان دارایی ثابت مربوط به خودش گنجانده می شود.

عوامل موثر در تعیین استهلاک :

دارایی های ثابت به هنگام تحصیل آن ، دارای قیمت تمام شده ای می باشد که واقعی است ودردفاتر ثبت میشود.لیکن سایر عواملی که درتعیین استهلاک موثر می باشند تخمینی هستند.یکی از این عوامل ، عمر مفید می باشد وبه دوره ای اطلاق می شود که می توان از یک دارایی ثابت استفاده کرد.عمرمفید می تواند برحسب سال ، ماه ، روز یا ساعت باشد.

یکی دیگر از عوامل یادشده ارزش اسقاط می باشد  وآن عبارت است از ارزشی که یک دارایی ثابت پس از اتمام عمر مفید دارا می باشد.بنابراین درمحاسبه استهلاک ،سه عامل باید مورد توجه قرار گیرد که عبارتند از:

الف ) بهای تمام شده دارایی ثابت (واقعی )

ب ) عمرمفید ( تخمینی )

ج ) ارزش اسقاط ( تخمینی )

همانطور که مشادهمی کنید ارزش اسقاط وسالهای عمر مفید به طور تخمین تعیین می شود.

در برآورد عمرمفید باید یه سری نکات مورد توجه قرار بگیره واونم اینه که :

الف ) کسانی که از دارایی استفاده می کنند مشخص باشند.

ب ) کاربرد دارایی به صورتی باشد که به هنگام تحصیل دارایی منظور نظر بوده است.

ج ) خط مشی موسسه برای تعمیر ونگهداری دارایی درمدت استفاده مشخص باشد.

روش های محاسبه (استهلاک دارایی های ثابت )

الف ) روش خط  مستقیم یا اقساط مساوی :

دراین روش میزان هزینه استهلادر طی عمر مفید یکسان می باشد و2 روش سالهای عمر مفید و روش درصدی از قیمت تمام شده تقسیم می شود.

ب ) روش متغیربودن هزینه :

دراین روش میزا ن هزینه استهلاک باساعات کارکرد یا میزان تولید تناسب دارد.که این روش هم به دو روش متغیر بودن هزینه براساس تولید و ساعات کارکرد تقسیم میشه.

ج ) روش نزولی :

دراین روش میزان هزینه استهلاک بیشتر درسال اول وکاهش تدریجی آن درطی سالهای بعد مورد توجه می باشد.روش مجموع سنوات وروش مانده نزولی که به آن درصدی از ارزش دفتری نیز می گویند از انواع (روش نزولی ) می باشند.

د ) روش استهلاک براساس نظریه های سرمایه گذاری

 اصلاح حسابها / قسمت پایانی

(چگونگی استهلاک گیری داراییهای ثابت )

1_محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم : این روش ساده ترین روش محاسبه استلاک می باشد وبه همین دلیل از طرف اکثر موسسات تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. کاربرد این روش بسیار آسان است و فرض بر این است که داراییهای ثابت در طی سال های عمر مفید به طور یکسان مورد استفاده قرار می گیرد.

الف_روش سالهای عمر مفید :

برای تعیین استهلاک به روش خط مستقیم از قیمت تمام شده دارایی ارزش اسقاط را کم و عدد باقیمانده را بر سالهای عمر مفید تقسیم می کنند . نتیجه حاصل ، هزینه استهلاک سالانه می باشد.

محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم از طریق فرمول زیر انجام می شود.                                                          

مثال:موسسه تجاری نوشین ، ماشین آلاتی را در تاریخ 3/ا/77 به مبلغ 6300000 ریال خریداری نمود و مبلغ 700000 ریال نیز برای نصب وراه اندازی آن پرداخت.در صورتی که عمر مفید ماشین آلات هشت سال و ارزش اسقاط آن در پایان عمر مفید 1200000 ریال باشد هزینه استهلاک ماشین آلات را در پایان هر سال تعیین نمایید.

قیمت تمام شده ماشین آلات 7000000=700000+6300000 ُ

هزینه استهلاک ماشین آلات

هرگاه دارایی ثابت در طی دوره مالی تحصیل شود استهلاک آن را با توجِِِه به روش مورد قبول بر حسب ماه یا روزهایی که مورد استفاده قرار گرفته محاسبه می کنند.

مثال : موسسه ای در اول آذر ماه سال 1377 اقدام به خرید اثاثه ای به مبلغ 5000000 ریال نمود،در صورتی که عمر مفید اثاثه پنج ساله و ارزش اسقاط آن بعد از اتمام عمر مفید 1400000 ریال و روش محاسبه استهلاک خط مستقیم باشد .استهلاک اثاثه مذکور را در پایان سال 1377 محاسبه و ثبت مربوط را نیز تنظیم نمایید .

استهلاک سالانه اثاثه

استهلاک اثاثه در سال 1377

هزینه استهلاک اثاثه                        240000    

استهلاک انباشته اثاثه                                  240000

محاسبه استهلاک اثاثه در طی چهارماه از سال 1377

ب – روش درصدی از قیمت تمام شده :

ممکن است مبلغ استهلاک سالانه به صورت درصدی از قیمت تمام سده دارایی ثابت تعیین شود که آن را « نرخ استهلاک » می نامند و در تمام دوره های عمر مفید ثابت خواهد بود .

مثال : موسسه بهرامی وسیله نقلیه ای را به مبلغ 6400000 ریال در تاریخ 1/1/77 خریداری نموده است و براساس برآورد ارزش اسقاط آن را 1800000 تعیین نمود . موسسه نرخ استهلاک را برابر 8% تعیین کرده است .

مطلوب است : تعیین استهلاک وسیله نقلیه و انجام ثبت مربوط در پایان سال 1377 .

4600000 = 1800000 – 6400000

استهلاک سالانه

29/12/77 – هزینه استهلاک وسیله نقلیه                           368000

                                       استهلاک انباشته وسیله نقلیه                        368000

هزینه استهلاک وسایط نقلیه در سال 1377

          هزینه استهلاک وسایط نقلیه                         استهلاک انباشته وسایط نقلیه

2- روش متغییر بودن هزینه : چنانچه موسسه از شیوه متغییر بودن هزینه استفاده نمایید می توان یکی از روشهای زیر را بکار برد .

الف – روس ساعات کارکرد :

این روش مبتنی بر این فرض است که عمر مفید دارائیها در نتیجه کارکرد آن دارایی کاهش می یابد نه بر اثر گذشت زمان .

بنابراین در محاسبه استهلاک به روش متغییر بودن هزینه اطلاعات زیر موثر می باشند :

1-                       قیمت تمام شده دارایی

2-                       میزان کارکرد دارایی برحسب ساعات کار

3-                       ارزش اسقاط دارایی

با توجه به اطلاعات فوق برای محاسبه استهلاک یک سات کارکرد از فرمول زیر استفاده می شود

هنگامی که استهلاک یک ساعت کارکرد معین شد آن را در تعداد ساعات کارکرد دارایی در طی یک دوره مالی ضرب کرده استهلاک دارایی را در آن دوره مالی مشخص می کنند .

 مثال : قیمت تمام شده یک دستگاه ماشین تراش 8600000 ریال می باشد و ارزش اسقاط آن پس از 15000 ساعت کارکرد معادل 1400000 ریال است . در صورتی که ماشین در سالهای اول تا چهارم ، میزان ساعات کارکردی به ترتیب 4200 ، 3800 ، 4000 ف 3000 ساعت داشته باشد . استهلاک ماشین را در طی چهار سال محاسبه کنید .

استهلاک بابت یک ساعت کارکرد

در صورتی که ساعات کارکرد دارایی در میزان تولید یا ارائه خدمات موثر باشد و عملاٌ به درآمد موسسه بیفزاید این روش را می توان منطقی و منظم تلقی کرد ولی اگر از نتیجه کارکرد محصولی حاصل نشود و یا خدماتی ارائه نگردد منطقی به نظر نمی رسد .

جدول محاسبه استهلاک ماشین تراش به روش ساعات کارکرد

 ب – روش میزان تولید :

روش میزان تولید بر این فرض استوار است که استهلاک دارایی بستگی به مقدار محصول تولید شده یا خدمات ارائه شده دارد . بنابراین برای یک دارایی ثابت در طول عمر مفید مقدار محصولاتی که می تواند تولید نماید ویا مقدار خدماتی که می تواند ارائه دهد به عنوان یک سقف تعیین می شود که این سقف یکی از اطلاعات مورد نیاز در محاسبه استهلاک دارایی می باشد علاوه بر ان اطلاعات زیر نیز باید  در اختیار باشد .

1-                       قیمت تمام شده دارایی

2-                       ارزش اسقاط دارایی

برای تعیین استهلاک ناشی از یک واحد تولید می توان از فرمول زیر استفاده نمود :                                                                    

برای تعیین استهلاک  دارایی در یک دوره مالی تعداد محصول تولید شده را در استهلاک یک واحد تولید ضرب می کنند :

استهلاک یک دوره مالی = تعداد تولید طی دوره × استهلاک یک واحد تولید

 مثال : یک موسسه در اوایل سال 1375 یک دستگاه قالب زنی را به مبلغ 4200000 ریال خریداری نموده است ظرفیت تولید دستگاه 15000000 عدد لیوان پلاستیکی می باشد . در صورتی که ارزش اسقاط دستگاه پس از اتمام عمر مفید 600000 ریال باشد استهلاک دارایی را با توجه به اطلاعات زیر درپایان سالهای 75 ، 76 ف 77 ، 78 محاسبه نمایید .

1-                       تولید سال 75 معادل 220000 عدد لیوان

2-                        تولید سال 75 معادل 450000 عدد لیوان

3-                       تولید سال 75 معادل 530000 عدد لیوان

4-                       تولید سال 75 معادل 300000 عدد لیوان

 محاسبه استهلاک یک واحد تولید  :

محاسبه استهلاک  برای یک واحد تولید 

جدول استهلاک سالانه به روش میزان تولید